صافی کف پا به انگلیسی flat feet به معنی وضعیتی است که قوس کف پا در حالت ایستاده وجود ندارد و کف پا همان‌طور که از اسم این وضعیت برمی‌آید، کاملاً با سطح زمین در تماس است. این بیماری که پس پلانوس یا قوس‌های افتاده (fallen arches) نیز نامیده می‌شود، می‌تواند سبب درد پا در هنگام فعالیت‌های ورزشی شدید شود.
معمولاً صاف بودن کف پا در کودکان بیشتر جنبه ارثی دارد و در صورت ابتلای والدین به این بیماری، احتمال بروز آن در کودک 50% افزایش می‌یابد. البته چون کف پای بچه ها چربی زیادی دارد و تا سن 8 سالگی به تدریج از بین می رود تشخیص قطعی صافی کف پا را تا این سن نمی توان مطرح کرد مگر در موارد شدید و استثنایی. گاهی اوقات در بزرگسالان صافی کف پا می‌تواند به دلیل افزایش وزن ایجاد شود که در این حالت معمولاً با کاهش وزن، عملکرد تاندون‌ها به حالت طبیعی برمی‌گردد.
علت صاف بودن کف پا
کف پای انسان مجموعه‌ای از استخوان‌ها، مفاصل، تاندون‌ها و لیگامان‌ها است. در واقع 26 استخوان کف پا که با کمک 33 مفصل به هم متصل شده‌اند، به همراه 100 تاندون و لیگامان، باعث شکل‌گیری کف پا و قوس آن می‌شوند. وظیفه اصلی کف پا، تقسیم وزن بدن در هنگام راه رفتن و ایستادن است. در این صورت هیچ کدام از قسمت‌های پا فشاری بیش از حد را متحمل نمی‌شوند. در ضمن قوس کف پا به آن انعطاف می‌بخشد. در واقع ما به لطف همین انعطاف‌پذیری کف پا است که می‌توانیم از مناطق ناهموار به راحتی و بدون درد پا عبور کنیم.
زمانی که تاندون‌ها به هر دلیلی (پارگی، التهاب، کشیدگی و غیره) نتوانند عملکرد خود را به درستی انجام دهند، قوس پا به صورت کامل شکل نمی‌گیرد و وزن بدن باعث می‌شود کف پا به زمین بچسبد. در کنار این، عوامل دیگری نیز باعث صافی کف پا می‌شوند که مهمترین آنها عبارتند از:
- آسیب دیدگی تاندون آشیل
- شکستگی استخوان‌های پا
- هالوکس والگوس یا خمیدگی انگشت شست پا
- انحنای پاها به سمت خارج (زانوی ضربدری)
- فلج مغزی
- دیابت
- اضافه وزن
- سندروم داون
- شل شدن لیگامان‌ها
- فشار خون بالا
- بارداری
- روماتیسم مفصلی
- ضعیف شدن عضلات کف پا به دلیل کم تحرکی
درمان صافی کف پا بدون جراحی
عموماً صافی کف پا در کودکان نیازی به درمان ندارد، زیرا همان طور که گفتیم قوس کف پا در کودکان در حدود 8 سالگی شکل می‌گیرد. اما درمان صافی کف پا در نوجوانان و بزرگسالان در ابتدا با اقدامات حمایتی و تسکینی صورت می‌گیرد و در صورت اثربخش نبودن این اقدامات، عمل صافی کف پا به عنوان یک گزینه نهایی توصیه می‌شود.
تقویت عضلات کف پا و کشش تاندون آشیل
کشش تاندون آشیل در بچه ها توسط والدین. به نحوه قرارگیری کف دست دقت کنید.
درمان صافی کف پا با عمل جراحی
درمان صافی کف پا بدون استفاده از عمل جراحی، تنها زمانی در کودکان موفقیت‌آمیز خواهد بود که تاندون‌ها و استخوان‌های کف پای آنها سالم باشند. به عنوان مثال در برخی از کودکان در بین استخوان‌های تارس پا، یک پل استخوانی ایجاد می‌شود که تنها با کمک عمل جراحی از بین می‌رود. در این صورت عمل صافی کف پا، به شکل‌گیری صحیح قوس کف پای کودک کمک می‌کند. در این صورت تاندون‌های کف پا نیز کم‌کم به حالت طبیعی برمی‌گردند.
چنانچه درمان‌های اصلاحی و پشتیبانی در بزرگسالان جوابگو نباشد و فرد به صورت مستمر از درد رنج ببرد، چاره‌ای جز عمل جراحی باقی نمی‌ماند. روشی که دکتر برای عمل جراحی پیشنهاد می‌دهد و به دنبال آن هزینه عمل کف پای صاف به ساختار استخوانی پای فرد، لیگامان‌ها و بدن او بستگی دارد. در واقع همه کسانی که دارای صافی کف پا هستند، یک نوع عمل جراحی را تجربه نمی‌کنند اما در کل می‌توان گفت عموماً عمل‌های جراحی زیر برای درمان کف پای صاف در بزرگسالان پیشنهاد می‌شود:
- انتقال تاندون: در این عمل جراحی، تاندون از یک استخوان به استخوان دیگر منتقل می‌شود و بدین صورت بدفرمی کف پا اصلاح می‌شود.
- شکاف استخوان (استئوتومی): در این روش جراحی برخی استخوان‌های کف پا برش داده شده و به نقاط مختلف کف پا لغزانده می‌شوند.
- فیوژن: در این عمل برخی از مفاصل کف پا برای از بین بردن درد و بد فرمی کف پا، با هم ترکیب می‌شوند.
ممکن است پزشک بسته به نوع مشکل شما به صورت همزمان از یک یا دو مورد از این روش‌ها استفاده کند.